eerste pagina einde pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
173p    Kemlandingan    Leucaena leucocephala (Lam.) de Wit    Leucaena glauca Benth.    Fabaceae-Mimosoideae (Leguminosae,Mimosaceae)   
Beschrijving Een boompje met fraaie lichtgroene samengestelde bladeren, dat op Java overal wordt aangetroffen tot op 1500 m zeehoogte.
De zaden zitten in peulen en worden door de bevolking zoowel rauw als gekookt gegeten. Een vorm met kleinere peulen noemen de Javanen lamtara en als zoodanig is deze boom den planters welbekend, die hem gebruiken als pagerplant, als schaduwboom, als windhaag en als groenbemester.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
174p    Kemoekoes    Piper cubeba L.f.    Piperaceae   
Beschrijving Deze klimplant, die groeit als peper en sirih, komt wildgroeiend voor in het westelijk deel van den Archipel. Op Java ziet men ze vaak aangeplant op koffie- en cacao-ondernemingen. In de Europeesche geneeskunde worden de vruchten onder den naam van Fructus Cubebae of staartpeper gebruikt tegen gonorhoe. De werking is verwarmend en opdrogend. Reuk en smaak zijn aromatisch.
Ook in Indische medicijnen tegen venerische ziekten komt vaak kemoekoes voor.
gebruikt bij:
274  Diarhee of buikloop 
1215  1218  Transpireermiddel 
1284  Venerische ziekte 
1357  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
175p    Kemoening    Murraya paniculata (L.) Jack.    Rutaceae   
Beschrijving Deze boomheester wordt alom aangekweekt om de fraaie sterk riekende witte bloemen, voornamelijk in de heete kuststreken.
De geur der bloemen veroorzaakt op den langen duur dikwijls hoofdpijn.
De bladeren zijn geneeskrachtig evenals de olie uit den gebranden bast gewonnen.
gebruikt bij:
592  Kiespijn 
1285  Venerische ziekte 
1304  Vervetting 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
176p    Kenanga    Cananga odorata (Lam.) Hook.f. et Thomson    Annonaceae   
Beschrijving Deze boom, die wildgroeiend voorkomt tot op 1200 m zeehoogte plant men in de desa's en ook in de hoofdplaatsen veel om zijn welriekende bloemen. De bast is geneeskrachtig. Uit de bladeren verkrijgt men door distillatie de kenanga olie. Het hout van den kenanga is zeer broos, zoodat men aan de jeugd het klimmen in kenangaboomen moet verbieden.
gebruikt bij:
424  Geelzucht 
546  Huiduitslag (rimpellge), overigens veel gelijkend op panoe 
635  Koorts 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
177p    Kendal    Cordia dichotoma G. Forst.    Cordia obliqua Willd.    Boraginaceae   
Beschrijving Een boom, die op Java algemeen voorkomt tot op 700 m zeehoogte. De schors en de bladeren zijn geneeskrachtig.
De boom draagt vruchten, die licht rood worden en glimmend glad zijn als kersen en zoo ,overvloedig, dat de takken er van doorbuigen.
gebruikt bij:
627  Koorts 
849  Malaria 
856  857  Mazelen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
178p    Kentang djawa    Plectanthus rotundifolius (Poiret) Speng.    Coleus tuberosus Benth.    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Een plant met sappige kantige stengels en donker violette bloemen. Aan de wortels ontwikkelen zich knollen zooals aardappelen. Deze knollen zijn kleiner en behalve de heel jonge uitwendig zwart. Ze worden gekookt of soms ook wel rauw gegeten.
De vermenigvuldiging geschiedt door stekken. De Javaansche naam voor deze knollen is gembili.
gebruikt bij:
437  Gezwellen (branderige) 
1396  wonden (verzachten en opdrogen van) 

item    Indon. naam   
37s    Kentang djawa   
Beschrijving is ook de naam voor een van de beste variëteiten aardappels, welke in indie worden aangeplant. Ze zijn wat geel van kleur, maar zeer smakelijk en hebben minder last van ziekten dan verschillende andere variëteiten, die voor de Europeesche tafel gekweekt worden. Zie Aardappel.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
179p    Kentji,selada aer    Roripa nasturtium-aquaticum (L.) Hayek.    Nasturtium officinale R.Br.    Brassicaceae   
Beschrijving Een sterk vertakt moeraskruid, de Hollandsche witte waterkers, die in het gebergte wel gekweekt wordt. De cultuur slaagt alleen in helder stroomend water. De jonge topstukken zijn dan malsch en zoet. Zijn de omstandigheden niet gunstig, dan is de groei trager en smaakt de waterkers bitter.
In West-Java is dit kruid geregeld op de pasars verkrijgbaar.
gebruikt bij:
13  Aambeien of haemorrhoiden 
596  Kindervoeding 
904  Nicotine-vergiftiging 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
180p    Kentjoer    Kaempferia galanga L.    Zingiberaceae   
Beschrijving Deze plant wordt veelvuldig gekweekt, liefst in lossen grond in gematigd klimaat.
De bladeren blijven zeer laag. De wortels nemen spoedig veel plaats in en putten den grond sterk uit. Ze zijn zeer aromatisch, werken verwarmend en staan bij de bevolking in hoog aanzien. Als de kentjoer bij den aanvang van den Oost-moesson het blad verliest, graaft men de wortels uit. De knolletjes kunnen tegen het begin van den West-moesson weer worden uitgeplant.
gebruikt bij:
309  Dysenterie 
515  Hoest (droge) 
615  Koliek 
703  Kouvatten 
786  Longtering 
818  Maagkwalen 
958  Oorpijn 
1091  Spruw (Indische) 
1214  Transpireermiddel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
181p    Kepel    Stelechocarpus burahol (Blume) Hook.f. & Thomson    Annonaceae   
Beschrijving Deze vruchtboom komt op Java in het heuvelland voor. De bruinachtige vruchten groeien tegen den stam aan. Ze geven aan de urine een geur van viooltjes en worden daarom gegeten, om de sterke lucht van stinkende urine weg te nemen.
De boewah kepel zuiveren de nieren en andere organen. Volgens het
Javaansche bijgeloof moeten zwangere vrouwen deze vruchten eten, om mooie kinderen te baren. In vroeger tijden stond de boom in Midden-Java in zoo hoog aanzien, dat het den minderen verboden was, er van te eten.
Ze werden uitsluitend in de kratons geplant voor de landsgrooten.
gebruikt bij:
906  Nieren (zuivering van de) 
1251  Urine (stinkende) 
1457  Zwangerschap 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
182p    Kerklelie    Lilium candidum L.    Liliaceae   
Beschrijving Deze plant met haar fraaie bloemen wordt in indie in de bergstreken aangeplant.
De bloembladen legt men in olijfolie, tot ze geheel zijn opgelost. Deze olie verzacht en heelt wonden.
gebruikt bij:
141  Borstpijn 
443  Gezwellen (etterige) 
1395  wonden (verzachten en opdrogen van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
183p    Kesambi,ketjatil (java) ,ketjatjil (midden java)    Schleichera oleosa (Lour) Oken    Sapindaceae   
Beschrijving Deze boom wordt op java beneden 1000 m zeehoogte aangetroffen in de djati-bosschen.
De zaden leveren de beroemde Makasser-olie die voor het hoofdhaar wordt gebruikt.
gebruikt bij:
458  Haargroei (bevorderen van den) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
184p    Ketan    Oryza glutinosa Lour.    Oryza sativa L. var. glutinosa (Lour.) Koern.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving Deze rijstsoort, de zoogenaamde kleefrijst, is den Indischen menschen wel bekend. Eigenlijk zijn er verschillende variëteiten, die onderscheiden worden in zwarte en witte ketan.
De zwarte ketan, ketan iring of ketan itam, wordt voor het voedzaamst gehouden.
Van ketan in het algemeen mag men niet te veel eten, omdat ze moeilijk te verteren is. Dagelijksch gebruik veroorzaakt slechten stoelgang. Voor kinderen is ketan te zwaar en ze is ook af te raden voor buiklijders. Inlanders, die zwaren veldarbeid verichten, zullen van het eten van ketan echter geen bezwaren ondervinden.
Bij paarden wekt het eten van ketan hevige kolieken op.
Merang van ketan itam wordt in den inlandschen medicijnhandel verkocht. Evenals merang van andere rijstsoorten wordt het voor haarwassching gebruikt, terwijl aftreksels ook wei voor inwendig gebruik bestemd zijn. Het heeft, naar bekend, een abortieve werking. Voor de toepassing wordt verwezen naar recept
gebruikt bij:
1165  Storting na de bevalling 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
185p    Ketapang    Terminalia catappa L.    Combretaceae   
Beschrijving Een groote boom, die op Java alleen dicht bij de kust voorkomt. Er zijn variëteiten met roode en met gele vruchten. Van beide is de pit voedzaam en laxeerend.
Zwangere vrouwen moeten ze dagelijks eten; ze bevorderen den stoelgang en de ontwikkeling der borsten.
Overdadig gebruik veroorzaakt buikloop.
In de Indische keuken zijn ze beter ter vervanging van amandelen dan kanarizaden.
De boom wordt uit zaden voortgeteeld.
gebruikt bij:
162c  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
138  Borsten (ontwikkelling van de) 
755  Laxeermiddelen 
939  Ontlasting (moeilijke) 
1441  Zog (middelen ter opwekking van het) 
1460  Zwangerschap 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
186p    Ketela nl:bataat, zoete aardappel    Ipomoea batatas (L.) Lam.    Convulvulaceae   
Beschrijving Dit kruipende kruid levert de voedzame verkoelende knollen, ook wel bataten genaamd, die een voorname plaats innemen onder de inlandsche voedingsgewassen.
Men eet ze gekookt, gestoomd of gepoft. Ze gaan gauw tegenstaan en veroorzaken opgeblazenheid vooral bij vrouwen, die reeds veel kinderen hebben gehad. Voor buiklijders en leverlijders zijn ze ongeschikt.
gebruikt bij:
1381  wonden (jeukerige) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
187p    Ketela pohoeng    Manihot esculenta Crantz    Manihot utilissima Pohl.    Euphorbiaceae   
Beschrijving Deze heesterachtige plant wordt overal op Java door de bevolking gecultiveerd. De wortels zijn een zeer belangrijk voedingsmiddel. Het zijn de bekende cassavewortels, waaruit het cassavemeel wordt bereid.
De gedroogde rauwe wortels heeten gaplek en worden veelal in min of meer primitieve Chineesche fabriekjes tot gaplekmeel verwerkt en vormen een zeer belangrijk uitvoerartikel.
In de laatste jaren wordt de cassave ook op Europeesch geleide ondernemingen aangeplant en het meel op meer geperfectioneerde wijze verwerkt tot tapioca.
Voor zieken in het algemeen en voor buiklijders in het bijzonder is tapioca niet zoo goed als arowroot. Het eten van de bereide wortels is verkoelend. Zwakke magen kunnen ze niet verdragen en leverlijders mogen ze niet gebruiken.
Het eten van cassavewortels veroorzaakt een onaangenaam opgezet gevoel.
Het heet, dat de stekken, die omgekeerd in den grond geplant worden, giftige wortels krijgen. De nadeelige werking wordt verminderd door het koken. Worden ze echter gepoft genuttigd, zooals de Javaan ze gaarne eet, dan zijn ze zeer schadelijk en kan het gebruik den dood tengevolge hebben. De verschijnselen zijn: gedurig braken, vreeselijke benauwdheid, krampen, zwakke polsslag, grauwe gelaatskleur met ingezonken oogen en moeilijke urineloozing. Als tegengif dienen de Javanen den patiënt rauw bloed toe van een ajam tjemani, dat is een kip met zwart vel, zwarte veeren en zwarte pooten.
De jonge bladeren worden als groente gegeten. De variëteit met roode stelen en roode bladnerven is speciaal aan te bevelen voor dysenterie- en buiklijders. Ze werken verkoelend en wekken moedelooze patiënten op.
gebruikt bij:
162h  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
79  Beri-Beri 
972  Opwekkend middel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
188p    Ketepeng tjina    Senna alata (L.) Roxb.    Cassia alata L.    Fabaceae-Caesalpinioideae (Leguminosae,Caesalpiniaceae)   
Beschrijving Een heester, die tot op 1400 m zeehoogte op Java voorkomt en bij voorkeur op vochtige plaatsen groeit. Hij wordt ook wel als sierheester gekweekt.
Bij Australische paarden geneest men schurft, door de huid twee maal daags in te wrijven met een mengsel van de bladeren van ketepeng tjina en sirihkalk.
De plant wordt uit zaad gekweekt.
Een variëteit, die wat forscher is met zeer ,donker paarse stelen en nerven en donker oranje bloemen, wordt ketepeng kebo genoemd.
gebruikt bij:
347  Eeltwonden 
539  Huiduitslag 
750  Laxeermiddelen 
834  Maden 
975  Panoe kemibang 
1026  1028  Ringworm 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
189p    Ketimoen    Cucumis sativus L.    Cucurbitaceae   
Beschrijving Deze plant, de komkommerplant, groeit overal en is bekend om de verkoelende werking van haar sappen.
Het sap is heilzaam voor galsteenlijders. Ze moeten het lepelsgewijs innemen, met kleine hoeveelheden aanvangende, tot de maag er aan gewend is. De goede gevolgen zal men spoedig kunnen waarnemen.
De vruchten zijn niet geschikt voor buiklijders en voor patiënten met zwakke magen.
Ketimoen wordt over het algemeen door veel menschen slecht verdragen. Dat komt, omdat men veelal het sap weggooit. Maakt men komkommersla aan met al het sap dat de vrucht bevat, dan zal men er veel minder last van hebben.
In tijden, als er cholera heerscht, mag men deze vrucht in het geheel niet nuttigen.
gebruikt bij:
398  Galsteen 
677  Koorts bij kleine kinderen 
630  Koorts 
1273  Middelen ter bevordering van het urineeren 
906  Nieren (zuivering van de) 
920  Niersteen. 
1074  1075  Sproeten 
1106  1107  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
1179  Stuipen 
1226  1227  Typhus 
1316  Vlekken op de huid 

item    Indon. naam   
38s    Ketjatil   
Beschrijving is de javaansche naam voor de kesambizaden die in Midden Java ketjatjil worden genoemd

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
190p    Ketjipir    Blumeodendron tokbrai (Blume) J.J. Smith    Blumeodendron elateriospermum J.J. Smith    Euphorbiaceae   
Opmerking(pr): Het genus Blumeodendron binnen Euphorbiaceae bestaat uit bomen.
Binnen deze familie komen wel klimplanten voor, maar peulen beslist niet.
Ketjipir is de Indonesische naam voor Psophocarpus tetragonolobus (L.) DC., de vleugelboon,en dat is een windend kruid met eetbare peulen.
Beschrijving Een windend kruid, dat veel op de erven en op sawahdijkjes wordt aangeplant.
De bladeren en de jonge spruiten worden als groente gegeten.
Een aftreksel wordt geneeskrachtig geacht.
De peulen worden zoowel jong als oud bij de rijsttafel gebruikt en werken bloedzuiverend.
Zwangere vrouwen, die aan huiduitslag lijden of huidzweren hebben tengevolge van venerische ziekte, dan wel wier mannen door zulke ziekte zijn aangetast, moeten tijdens de zwangerschap veel ketjipir eten, vermengd met temoe ireng, en ze moeten dit volhouden tijdens het zoogen ter voorkoming van besmetting van het kind.
gebruikt bij:
596  Kindervoeding 
606  Klierachtigheld bij kinderen 
713  Kraamvrouwen 
1449  Zoogen 
1461  Zwangerschap 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
191p    Ketjoeboeng    Datura metel L.    Datura fastuosa L.    Solanaceae   
Beschrijving Deze heester met dikke houtachtige takken, komt onder drie vormen voor, namelijk een variëteit met witte bloemen, een met kleine enkele bloemen, ook wel ketjoeboeng kasihan genaamd, en een met groote dubbele donker paarse bloemen, de ketjoeboeng merah of ketjoeboeng itam.
De bloemen heeten giftig te zijn, de witte het ergst. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen, dat die giftigheid niet zoo erg is.
De plant wordt vermenigvuldigd door stekken, zoowel als uit zaad.
De rook van gedroogde bloemen of zaden werkt verdoovend. Door dezen rook bijvoorbeeld met behulp van een bamboe kokertje in gesloten kamers te blazen, treedt bij hen, die zich daarin bevinden, een bedwelming op, die een vasten slaap tengevolge heeft. Naar het heet, wordt dit middel wel toegepast door dieven, om het operatieterein veiliger te maken.
Bij ketjoeboeng vergiftiging moet men alle moeite doen, om den patiënt wakker te houden. Het beste tegengif is heel sterke koffie en toevoer van versche lucht.
gebruikt bij:
434  Gezwellen 
611  Knokkelkoorts 
709  Kouvatten 
838  Maden 
938  Ontlasting (moeilijke) 
956  957  Oorpijn 
1013  1019  Rheumatiek 
1068  1069  Spit 
1287  Verdoovend middel 
1307  Verzwikking 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
192p    Ketjombrang    Etlingera elatior (Jack) R.M. Sm.    Nicolaia speciosa Horan    Zingiberaceae   
Beschrijving Een forsch kruid dat ijle stoelen vormt met stengels tot een arm dikte en tot 5 m hoog. In de bergstreken komt het veelvuldig voor. Het wordt door stekken of door de wortelstokken vermenigvuldigd en ook in lagere streken wel door de bevolking aangeplant op open plekken nabij de erven.
In het tweede jaar komen er bloemen en vruchten aan. Deze laatste gelijken eenigszins op groote ananassen en zijn helder rose of rood soms zeer donker.
gebruikt bij:
1207  Transpiratielucht 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
193p    Ketoembar    Coriandrum sativum L.    Apiacea   
Beschrijving Dit kruid wordt in de laagvlakte zoowel als in de bergstreken geteeld.
De bladeren worden door de Chineesche bevolking gaarne als moeskruid gegeten.
De vruchtjes, koriander geheeten, worden als specerij in de Indische keuken gebruikt en zijn ook een bekend inlandsch geneesmiddel.
Veel van hetgeen hier verkocht wordt, is echter van den overwal geimporteerd en niet hier gekweekt.
Ketoembar verhoogt de werking der maagsappen. Vleesch, dat met ketoembar gekruid is, is gemakkelijker te verteren.
Omdat het verteringsvermogen van het menschelijk lichaam in de tropen kleiner is dan in de gematigde luchtstreken, komt ketoembar in bijna alle
Indische keukenrecepten voor. Ook bij de bereiding van dengdeng is ketoembar onmisbaar.
gebruikt bij:
157  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
176  Buikziekte bij kinderen - Tengevolge van kouvatten 
182  Buikziekte bij kinderen - bij het tanden krijgen 
167  Buikziekte bij kinderen - dunne afgang met groene of donkere stof er bij 
183  Buikziekte bij kinderen - gevolg van spruw 
202  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang met bloed 
216  Buikziekte bij volwassenen - door kouvatten op de ingewanden 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 
241  Buikziekten bij volwassenen - door malaria 
227  Buikziekten bij volwassenen - door ontstekingen der ingewanden 
232  234  Buikziekten bij volwassenen- door inwendige hitte 
274  Diarhee of buikloop 
309  317  319  323  327  331  Dysenterie 
384  Gal 
650  Koorts als gevolg van vallen, kneuzingen enz. 
810  Maagkramp 
824  Maagsappen (opwekken van de) 
877  Misselijkheid 
1130  Spijsvertering (Slechte) 
1084  Spruw (Indische) 
1116  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
196  Volwassenen - Dunne afgang alleen des morgens en na elken maaltijd krampen 
1444  Zog (middelen ter opwekking van het) 
498  hoest 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
194p    Kimpoel    Xanthosoma violaceum Schott.    Araceae   
Beschrijving Dit is een caladium met eetbare wortels, waarvan echter uitsluitend de uitloopers genuttigd worden.
In West-Java heeft men ze met groene en met paarse stelen. Van de tales is deze plant te onderscheiden, doordat de bladeren eenigszins anders aan den steel zitten. De steel zit als het ware ,onder het midden van het blad vast.
Evenals van de tales dienen de bovengrondsche deelen tot varkensvoeder.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
195p    kinabast    Cinchona spec.    Rubiaceae   
Beschrijving Kinabast wordt verkregen van verschillende Cinchona soorten. Hier te lande bijna uitsluitend van C. officinalis L.(C. ledgeriana Moens) en van C. pupescens Vahl(C. succirubra Pav.)
Deze boomen groeien op groote hoogte in de Preanger en in Midden-Java.
De bast wordt gebruikt in verschillende inlandsche medicijnen.
gebruikt bij:
283  Diarhee of buikloop met nu en dan een paar kleine bloed aderen in de ontlasting 
306  329  Dysenterie 

item    Indon. naam   
39s    Kinine   
Beschrijving wordt meestal in tabletvorm geleverd en is het fabriekmatig bereide werkzame bestanddeel van de kinabast in een gemakkelijk oplosbare verbinding.
gebruikt bij:
36  Amandelen (opgezette) 
642  Koorts 
846  Malaria 
896  Netelroos 
1178  Stuipen 

item    Indon. naam   
40s    Kino   
Beschrijving is de ingedikte donkeroode gom, die bij beschadiging uit den bast van enkele boomsoorten vloeit, o.a. bij de sana kembang Pterocarpus indicus en de ploso, Butea monosperma.
Om de samentrekkende eigenschappen gebruikt men deze kino in tandpoeders en mondspoelingen.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
196p    Klabet    Trigonella foenum-graecum L.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving Dit gewas komt op Java niet voor.
De zaden, die hier gebruikt worden, om den haargroei te bevorderen, gemengd worden onder parems, in bedak voorkomen en bij de inlandsche medicijnenhandelaren te verkrijgen zijn, worden uit Britsch-Indië geimporteerd.
gebruikt bij:
459  Haargroei (bevorderen van den) 
1305  Vermoeidheid (lichamelijke) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
197p    Klengkeng    Caesalpinia crista L.    Fabaceae-Caesalpinioideae (Leguminosae,Caesalpiniaceae)   
Beschrijving Deze klimmende heester komt op Java van de kust tot op 1000 m zeehoogte voor.
De vruchten bevatten twee of drie zaden als grijze knikkers. Ze zijn in den inlandschen medicijnhandel geregeld verkrijgbaar.
De witte zaadkernen zoowel als de bladeren geeft men aan kinderen als wormdrijvend middel.
gebruikt bij:
1062  Slijm 
1418  Wormen 

item    Indon. naam   
41s    Koelit lawang   
Beschrijving is de sterk naar kruidnagelen riekende schors van Cinnamomum culilawan Bl.
Te Batavia spreekt men ook wel van kajoe lawan.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
198p    Koenir,koenjit    Curcuma longa L.    Curcuma domestica Valeton    Zingiberaceae   
Beschrijving Deze plant komt over geheel Java wildgroeiend voor vooral in djati-bosschen en is een van de meest bekende temoe soorten, dat zijn planten, die om den wortel gezocht zijn. De Javaan noemt haar koenir of temoe koening. In de
Maleische streken zegt men koenjit.
Men kan deze plant gemakkelijk zelf op het erf kweeken. Het beste gelukt dit in lossen grond. Als de aarde goed wordt omgespit, krijgt men overvloedig knollen. Deze knollen worden ge stampt of geraspt en leveren zoo de kerie, die dient, om spijzen te kruiden en geel te kleuren. Men kiest daarvoor bij voorkeur de kleine zijknollen, terwijl de hoofd- of moederknol als medicijn wordt aangewend, vooral wanneer deze overjarig is.
Deze hoofdknol of empoe, zooals de Javaan zegt, moet op de doorsnee oranjekleurig zijn en bevat veel olie.
De knol moet versch worden gebruikt, want gedroogd heeft hij althans als ontsmettingsmiddel weinig waarde meer.
Vermenigvuldiging geschiedt door het uitplanten van afgesneden knollen.
Op Sumatra eet men de bladeren, die zeer aromatisch zijn, als groente.
gebruikt bij:
20  Aambeien of haemorrhoiden 
157  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
38  Apenpokken, Kinderpokken of Waterpokken 
172  Buikziekte bij kinderen - Ontlasting met slijm en bloed 
176  Buikziekte bij kinderen - Tengevolge van kouvatten 
168  Buikziekte bij kinderen - Veelvuldige slijmerige afgang 
182  Buikziekte bij kinderen - bij het tanden krijgen 
167  Buikziekte bij kinderen - dunne afgang met groene of donkere stof er bij 
183  Buikziekte bij kinderen - gevolg van spruw 
170  Buikziekte bij kinderen - veelvuldige slijmerige afgang met bloed 
202  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang met bloed 
203  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
199  Buikziekte bij volwassenen - Veelvuldige ontlasting van enkel slijm gepaard met krampen en een gevoel van uitputting 
220  Buikziekte bij volwassenen - infectie bijvoorbeeld door slecht drinkwater 
198  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang zonder bloed 
216  Buikziekte bij volwassenen - door kouvatten op de ingewanden 
210  Buikziekte bij volwassenen - door verwijding van den dikken darm 
230  Buikziekte bij volwassenen - gevolg van endeldarmontsteking 
193  Buikziekte bij volwassenen, - Dunne afgang 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 
239  Buikziekten bij volwassenen - als gevolg van koorts in den buik 
241  Buikziekten bij volwassenen - door malaria 
227  Buikziekten bij volwassenen - door ontstekingen der ingewanden 
234  Buikziekten bij volwassenen- door inwendige hitte 
257  258  Darmzweren 
281  Diarhee of buikloop met nu en dan een paar kleine bloed aderen in de ontlasting 
264  Diarhee of buikloop 
317  319  325  327  Dysenterie 
384  Gal 
401  Galsteen 
551  Infectie 
553  Jeuk 
724  Kramp 
756  Laxeermiddelen 
786  Longtering 
810  Maagkramp 
858  Mazelen 
860  Menstruatie 
950  Oogen (doffe) 
979  981  Pokken 
1031  Roos 
1063  Slijmkoliek 
1081  1084  Spruw (Indische) 
1116  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
1201  Tandvleesch (Ziek en ontstoken) 
1240  Uitslag in het gelaat 
1241  Uitslag op het hoofd 
1237  Uitslag 
1343  1349  1356  1358  1361  Witte vloed 
1458  Zwangerschap 
1400  wonden aan den voet 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
199p    Koenir poetih,koentji pepet    Kaempferia rotunda L.    Zingiberaceae   
Beschrijving Dit is een temoe soort met meestal fraai geteekende bladeren. De wortel lijkt uiterlijk veel op temoe koentji, doch de bijknolletjes hangen bij deze soort aan lange steeltjes en niet aan smalle halzen.
Een variëteit met effen lichtgroene bladeren wordt temoe lati genoemd.
De bovengrondsche plant sterft in Juli of Augustus af. Na enkele maanden komen de bloemen te voorschijn, die er uitzien als orchideen. Ze hebben een fijnen geur. Eerst maanden later komen de bladeren weer.
De hoofdknol of empoe bevat veel zetmeel, dat stoppend werkt.
De waterige bijknolletjes werken verkoelend en het meel, daaruit bereid, als arowroot, geeft men aan patiënten met zwakke ingewanden.
Zie ook temoe lati.
gebruikt bij:
153  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
52  Baarmoederverzakking 
203  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
210  Buikziekte bij volwassenen - door verwijding van den dikken darm 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 
371  Endeldarmontsteking 
814  Maagkwalen 
963  Opgezette buikorganen 
1160  Stopmiddel 
1359  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
200p    Koeping matjan    Saxifraga sarmentosa L.f.    Saxifragaceae   
Beschrijving Onder dezen naam worden in den inlandschen medicijnhandel op Java de blaadjes verkocht van de zoogenaamde moederplant (S. sarmentosa).
gebruikt bij:
959  Oorpijn 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
201p    Koeweni    Mangifera odorata Griff.    Anacardiaceae   
Beschrijving Een vruchtboom, die na verwant is aan de mangga. In enkele streken spreekt men wel van mangga koeweni. Te Batavia noemt men de vruchten kebembem.
De rijpe vruchten, die niet zeer groot worden, hebben een uitgesproken terpentijnsmaak en worden daarom door de Europeanen niet gegeten. De inlanders achten dit blijkbaar geen bezwaar.
Het sap uit den stam is zeer scherp en veroorzaakt ontsteking van de huid, waarom de boom gemeden wordt.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
202p    Koffie    Coffea arabica L.    Rubiaceae   
Beschrijving De koffie wordt op Java gekweekt in de bergstreken. Enkele soorten willen ook wel in de warmte groeien.
De echte Java-koffie is geen massaproduct meer, maar een fancy artikel. Wat op Java aan koffie wordt geproduceerd en uitgevoerd is hoofdzakelijk robusta.
Koffie als drank is opwekkend, doch voor zwakke magen moeilijk te verdragen. Koffie, met koud water getrokken, is niet zoo schadelijk, als die met kokend water gezet.
Zij, die een hartkwaal hebben, buiklijders, zenuw-, lever- en galsteenlijders mogen geen koffie drinken, evenmin zij, die een galachtig gestel hebben of lijden aan slapeloosheid.
Des morgens gedronken, wekt koffie op. Des avonds gedronken verdrijft ze den slaap.
Koffie, die men des morgens wil drinken, moet men een nacht laten trekken.
Gebrande koffie is een goed desinfecteermiddel. Men strooit het om lijken.
Om rozen en andere planten vrij te houden van insecten, strooit men koffiedik op de aarde in den pot.
gebruikt bij:
12  Aambeien of haemorrhoiden 
91  Blaaskoliek 
140  Borstkwaal 
800  Lijken 
1274  Middelen ter bevordering van het urineeren 
909  Nierkoliek 
942  Ontsmettingsmiddel 
971  Opwekkend middel 
1049  Slapeloosheid 
1054  Slijm 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
203p    Kol banda,kol bandang    Pisonia grandis R.BR.    Pisonia alba T. et B.    Nyctaginaceae   
Beschrijving Deze lage boom, de zoogenaamde koolboom, wordt op Java alleen gekweekt aangetroffen.
Hij wordt vermenigvuldigd door stekken.
De groote bladeren zijn, als ze nog jong zijn, bleekgeel en worden later licht groen.
Bloemen ziet men er zelden aan.
De bladeren worden wel gegeten als surogaat voor kool.
gebruikt bij:
1137  Steenpuisten 

eerste pagina begin pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina